Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), İran ile olan ilişkilerinde önemli bir adım atarak, ülke üzerindeki denetimlerini sona erdirdi. Bu gelişme, dünya genelinde nükleer silahların yayılması ve uluslararası güvenlik konularında endişelere neden olmuştur. Peki, UAEA'nın bu kararı almasına ne sebep oldu? İran ile yaşanan anlaşmazlıkların ardındaki nedenler, bu gelişmenin arka planını anlamamızda kritik bir öneme sahip.
UAEA, İran'ın nükleer programı konusunda uluslararası toplumu bilgilendirmek ve güvenli bir izleme süreci sağlamak amacıyla bölgedeki varlığını sürdürüyordu. Ancak son dönemde İran ile yapılan müzakerelerde yaşanan tıkanıklıklar, nükleer denetim mekanizmalarının işleyişini zora soktu. Özellikle İran’ın uranyum zenginleştirme kapasitesini artırması ve denetçilerle işbirliğini azaltması, UAEA’yı kaygılandıran başlıca etkenler arasında yer aldı.
Ajansın çekilme kararının arka planında, karşılıklı güvensizlik, ABD’nin İran’a yeniden ambargo uygulaması ve nükleer anlaşmanın (JCPOA) etkisiz hale gelmesi de büyük rol oynadı. 2015 yılında imzalanan bu anlaşma, İran’ın nükleer programını sınırlarken, uluslararası yaptırımların hafifletilmesini öngörüyordu. Ancak ABD’nin 2018 yılında anlaşmadan çekilmesiyle birlikte, İran’ın da taahhütlerini azaltması ve nükleer faaliyetlerini artırması durumu daha karmaşık bir hale getirdi.
UAEA'nın İran'dan çekilmesi, sadece bölgesel değil, küresel ölçekte de yankı uyandırdı. Özellikle Avrupa ülkeleri, bu gelişmenin nükleer silahların yayılması açısından ciddi sonuçları olabileceğinden endişe ediyor. Fransız Dışişleri Bakanlığı, UAEA'nın çekilmesinin, İran’ın nükleer programı üzerindeki denetim zayıflığını gözler önüne serdiğini ve bu durumun uluslararası güvenliği tehdit ettiğini vurguladı. Almanya ise, bu adımın nükleer silahların yayılmasını önlemek için atılan adımları güçsüzleştireceği konusunda uyardı.
Bu kararın ardından, İran’ın nükleer programına ilişkin kaygılar daha da artarken, Türkiye ve diğer bölge ülkeleri de bu durumu yakından takip etmeye başladı. Yerel ve uluslararası güvenlik uzmanları, UAEA'nın varlığının sona ermesinin, bölgesel güç dinamiklerini değiştirebileceğini ve İran’ın daha agresif bir nükleer silahlanma politikası izlemesi ihtimalinin yükseldiğini belirtiyor.
Sonuç olarak, UAEA'nın İran'dan çekilmesi, uluslararası güvenlik ve nükleer silahların yayılması konusunda ciddi bir belirsizlik yaratmıştır. Hem İran hem de diğer ülkelere yönelik olası yaptırımların ve diplomatik girişimlerin nasıl şekilleneceği ise önümüzdeki dönemde merakla izlenecek. Bu süreç, dünya genelinde nükleer enerji politikalarının yeniden gözden geçirilmesine ve uluslararası işbirliklerinin güçlendirilmesine olan ihtiyacı da artıracaktır.
